دکتر روح الله فتحی، فارغ التحصیل دوره دکترای علوم تشریحی از دانشگاه تربیت مدرس در گفت و گو با "بنیان" با اشاره به اینکه سلول های بنیادی هم در بیضه ها و هم در تخمدان های خانم ها و در واقع در هر دو بافت وجود دارد گفت: اگر قادر باشیم در محیط آزمایشگاهی از کشت سلول های بنیادی که در یک بافت تخمدان وجود دارد به تخمک بالغ برسیم می توانیم به آن دسته از خانم هایی که ذخیره تخمک آن ها به شدت پایین می آید کمک کنیم.این امر برای درمان بیماران سرطانی، بیمارانی که دستگاه تناسلی آن ها درگیر می شود،  بیماری های رحمی و تومورهای تخمدانی موثر است.

وی افزود:اگر بتوانیم از سلول های بنیادی خود تخمدان در محیط آزمایشگاهی استفاده کنیم و آن ها را بالغ کنیم و در محیط آزمایشگاه آن را لقاح آزمایشگاهی بدهیم و جنین هایی که تولید می شود را به فرد برگردانیم و فرد بارور شود کمک زیادی به یک فرد نابارور کرده ایم.

به گفته دکتر فتحی استفاده از سلول بنیادی برای رسیدن به تخمک بالغ یا اسپرم بالغ هم در مورد آقایان و هم خانم ها حائز اهمیت است و از مسائل روز دنیا است و در گروه جنین شناسی هم دور از دسترس نیست و از جمله برنامه های اصلی گروه جنین شناسی است.

دکتر فتحی با تاکید بر اینکه گروه جنین شناسی اولین گروهی است که در پژوهشگاه رویان تاسیس شده است افزود:تقریبا اساس برنامه های درمان ناباروری قسمت کلینیک بالین در گروه جنین شناسی بوده است و تا امروز به این گستردگی رسیده است. 

این عضو پژوهشگاه رویان زمان تاسیس گروه جنین شناسی پژوهشگاه را اواخر دهه 1370  است عنوان کرد و بیان داشت: این گروه بیش از دو دهه سابقه فعالیت دارد و در پیشبرد اهداف مجموعه بسیار موثر بوده است.

وی ادامه داد: مدیریت گروه جنین شناسی پژوهشگاه رویان از ابتدا تا کنون تحت نظارت آقای دکتر رضازاده بوده و ایشان از استاتید به نام در مباحث روش های کمک باروری در کشور و در جوامع بین المللی می باشند.

دکتر فتحی خاطر نشان کرد : دکتر رضازاده با مرحوم دکتر آشتیانی در ایجاد پژوهشگاه رویان همکاری داشتند .

 این عضو پژوهشگاه رویان با بیان اینکه اساتید و اعضای هیات علمی پژوهشگاه رویان اکثرا از شاگردان دکتر رضازاده بوده اند گفت: آقای دکتر شاهوردی و حتی مرحوم دکتر آشتیانی در دانشگاه تربیت مدرس، خانم دکتر موقر، خانم دکتر ابراهیمی، خانم دکتر افتخاری، آقای دکتر اسلامی نژاد و آقای دکتر بهاروند همه از محضر ایشان بهره مند شده اند.

عضو گروه جنین شناسی پژوهشگاه رویان با تاکید بر اینکه  گروه جنین شناسی با هدف ارتقای علمی و عملی رشته جنین شناسی تاسیس شده و مسائل مربوط به تولید مثل را پیگیری می کند و برای درمان بیماری های مرتبط با باروری اقدامات لازم را انجام می دهد افزود: سیاست کلی گروه جنین شناسی به این صورت است که اگر قرار است یک روش در بالین روی بیماران پیاده سازی شود ، پیشینه آزمایشگاهی آن و مباحث مربوط به کار تحقیقاتی اش در قسمت تحقیقاتی جنین شناسی طرح ریزی و انجام می شود و از نتایج بخش تحقیقات در بخش بالین استفاده می شود.

دکتر فتحی با بیان اینکه گروه جنین شناسی به طور کلی به دو بخش عمده بالین و تحقیقات تقسیم می شود توضیح داد:در قسمت تحقیقات 5 زیر گروه جنین شناسی داریم که عبارتند از: بیولوژی تخمک، زیست شناسی اسپرم، تکنولوژی زیستی جنین، لانه گزینی، بانک تخمدان، و در بخش بالین یک زیر گروه درمانی داریم.

وی افزود: هدف در زیر گروه های جنین شناسی این است که از نتایج کارهای تحقیقاتی که بر روی حیوانات یا نمونه های انسانی انجام می شود در جهت کاربردی شدن در درمان بیماران در بخش بالین استفاده شود.

همکاری پژوهشگاه رویان تهران با پژوهشگاه رویان اصفهان در بخش بیوتکنولوژی جنین

دکتر فتحی ضمن تاکید بر همکاری نزدیک پژوهشگاه رویان تهران با پژوهشگاه رویان اصفهان ادامه داد: از کارهای شاخص گروه جنین شناسی می شود بحث "کُلُنینگ" را اسم برد که در گروه تکنولوژی جنین پیگیری می شود.تولد "رویانا" که در رویان اصفهان گزارش شد مدیون فعالیت های مشترک پژوهشگاه رویان تهران و پژوهشگاه رویان اصفهان بود که این کار به صورت موازی انجام شد.خوشبختانه اصفهان توانست تولد یک بزغاله زنده را در نتیجه فرآیند "کلنیگ" بودگزارش کند. این امر که بسیار طاقت فرسا و حساس بود در شناساندن پژوهشگاه رویان و کشور ایران به جامعه علمی جهانی بسیار موثر بود.

دکتر فتحی در ادامه به بخش انتقال جنین اشاره کرد که منجر به تولید فاکتورهای حساس در درمان بعضی بیماری ها در حیوانات تراریخت می شود و توضیح داد: می توان از این طریق به تولید برخی فاکتورها که به درمان بعضی از بیماری ها کمک می کند دست زد. مانند فاکتور هشت انعقادی که تولید آن می تواند وابستگی ما به کشورهای خارجی را منتفی کند. این مساله در گروه جنین شناسی در همکاری با گروه ژنتیک که بخش مهمی از کار را پیش می برند پیگیری می شود.

وی توضیح داد: می توان این فاکتورها را در بدن حیوانات تراریخت تولید کنیم و بعد از خالص سازی آن ها فاکتورها را به دست بیاوریم و تولید کننده یا حتی صادر کننده آن باشیم .همچنین این فاکتورها را با هزینه های در اختیار داشته باشیم و وابستگی به خارج از کشور کمتر شود .

البته بحث تولید فاکتور هشت انعقادی به مرحله خوبی رسیده است که بر روی گوسفند انجام شده و در شیر حیواناتی که متولد شدند و تولید نسل داشتند ترشح شده و بعد از خالص سازی می توان از آن ها استفاده کرد. این امر به زودی به بهره برداری هم خواهد رسید.

دکتر فتحی  به پروژه ای که در گروه بیولوژی تخمک با همکاری نزدیک با گروه ژنتیک انجام می شود اشاره کرد و گفت: این پروژه بحث جوجه های تراریخت است که فعلا در مرحله تحقیقات هستیم.

این عضو گروه جنین شناسی پژوهشگاه رویان به زیرگروه لانه گزینی اشاره کرد و توضیح داد: زیر گروه لانه گزینی در صدد شبیه سازی مدل لانه گزینی انسانی و بررسی فرآیندها و فاکتورهای موثر در بحث لانه گزینی است که این کار میتواند در شناسایی عوامل موثر در برخی از بیماری هایی که وابسته به مبحث لانه گزینی هستند کمک کند.همچنین این کار در تقویت و یا تضعیف فاکتورهای موثر در سقط بسیار موثر است.در مدل سازی ، بحث لانه گزینی در invivo و پیاده سازی آن مدل در invitro کار می کند.

دکتر فتحی در مورد بخش زیست شناسی اسپرم گفت: تمامی فعالیت ها در این بخش در جهت رسیدن به یک اسپرم بالغ است.این فعالیت می تواند برای  افراد سالم بالغ یا نابالغ، افراد بیمار بالغ یا نابالغ مناسب باشد.تولید اسپرم در محیط آزمایشگاهی از سلول های بنیادی بوده است. گروه جنین شناسی باهمکاری گروه سلول های بنیادی به این امر رسیدند و در مرحله تحقیق بر روی حیوانات است که اگر به نتیجه برسند روی پروژه انسانی کار می شود.

وی ادامه داد: به نتیجه رسیدن این پروژه می تواند به افرادی که تولید اسپرم شان کم است کمک کند و در درمان ناباروری آقایان موثر باشد. این عضو پژوهشگاه رویان در خصوص دیگر تحقیقات پژوهشگاه برای درمان ناباروری گفت: بحث دیگر که در این بخش مطرح می شود اثرات تغذیه روی باروری و ناباروری است.تقویت توانایی باروری در جنس نر و ماده و اثرات تغذیه روی جنین در دوران بارداری خانم است.

دکتر فتحی در ادامه درمورد  گروه بیولوژی تخمک توضیح داد: همه فعالیت های این گروه منتج به این می شود که یک تخمک بالغ حاصل شود.می تواند فرآیندهایی را مانند کشت آزمایشگاهی تخمک، بافت تخمدان و مبحث پیوند بافت تخمدان را درگیر کند.از بحث پیوند بافت تخمدان پروژه های زیادی تعریف شده است. بحث دیگری که درگیر می شود انجماد بافت تخمدان و نگه داری بافت تخمدان است.

وی افزود: بنابراین زیر گروه دیگر به نام بانک تخمدان تاسیس شد. و از این طریق نمونه های تخمدان می تواند نگه داری شود.این بحث بانک تخمدان بیشتر به بیماران سرطانی مربوط می شود.بیماران سرطانی برای درمان مجبور به استفاده از روش های تهاجمی مانند شیمی درمانی و رادیو تراپی هستند. استفاده از مواد سمی در شیمی درمانی و استفاده از مواد یونیزم در رادیوتراپی می تواند اثرات منفی بر روی جنس ماده بگذارد که متعاقب آن ناباروری را در یک خانم ایجاد می کند.

دکتر فتحی ادامه داد: فرض کنید خانم هنوز بچه دار نشده باشد یا در سن نابالغ باشد قبل از اینکه روشهای درمانی تهاجمی اجرا شود می توان خیلی سریع با یک لاپارسکوپی بافت تخمدان از بدن بیمار خارج شود.بافت تخمدان سپس در محیط آزمایشگاه طی فرآیندی منجمد می شود و در تانک نیتروژن ذخیره می شود و تا مدت های زیادی می توان از این بافت استفاده کرد.بعد از اینکه نگه داری بافت تخمدان انجام شد بیمار بعد از دوره درمان و عاری شدن از سلول های سرطانی با توجه به توصیه پزشک معالج خود به بانک مراجعه می کند.قطعات بافت تخمدان ذوب می شود و به بدن فرد بیمار پیوند زده می شود.

وی با تاکید بر اینکه این فرآیند دو نتیجه مهم دارد توضیح داد: اولا اینکه چون تخمدانها در جریان درمان سرطان آسیب می بینند برگرداندن بافت تخمدان به بدن بیمار منجر به بازگرداندن فعالیت هورمونی به خصوص فعال شدن مجدد مسیر هیپوتالامیس هیپوفیز تخمدان می شود که منجر به ترشح گونولوتراپین ها به حد متعادل و تولید هورمون های جنسی مخصوصا استروژن و پروژسترون در یک خانم می شود.هورمون استروژن برای ایجاد طراوت در یک خانم بسیار موثر است و فرآیندهای بسیار مهمی را در بدن تحت کنترل دارد.حتی رشد برخی از عضلات و استخوان ها به هورمونهای جنسی مخصوصا استروژن مربوط می شود.بنابراین هورمون استروژن می تواند به تقویت خانم و جلوگیری از یائسگی زودرس کمک کند.در مرحله دوم مهم ترین اثر حفظ توانایی باروری در یک خانم است. یک بیمار سرطانی می تواند امیدوار باشد که بعد از دوره درمان توانایی بارور مجدد را داشته باشد.

وی با ابراز تاسف از فرهنگ نادرست کشور در مورد این قضیه افزود:بسیاری از پزشکان بیماران را مراکز ذخیره سازی بافت تخمدان ارجاع نمی دهند.یا بیمارانی که مراجعه می کنند چندین دوره درمانی شیمی درمانی و رادیوتراپی را گذرانده اند که منجر به آسیب دیدن تخمدانها و پایین آمد ذخیره گامت ها ناشی از درمان یا بیماری شده است. مخصوصا در دختران نابالغ خیلی مهم است که قبل از شروع درمان این بافت به ما ارسال شود.

وی در پایان تاکید کرد: خارج کردن حتی یک تخمدان از بدن یک خانم سالم به هیچ وجه در روند باروری تاثیر منفی نمی گذارد.همچنین در مورد بیماران سرطانی خارج کردن تخمدانها از بدن نه تنها هیچ تاثیر بدی در روند باروری نمی گذارد بلکه می توان به آن کمک کند.

 

پایان مطلب/